महाभातकालीन किम्बदन्ती अनुसार पाण्डवहरु वनबासको क्रममा आमा कुन्तीको सहमतिमा भीमले राक्षस हिडिम्बासित विहे गरेपछि हिडिम्बाकाो कोखबाट जन्मेको पुत्र घटोत्कच र हिडिम्बाको वासस्थान यसै स्थानमा भएको नाताले उनीहरुकै नामबाट यस ठाउँको नाम हेटौडा रहेकाो भन्ने जनविश्वास छ । "हिडिम्बा" र शक्ति स्वरुपिणी माता भुटनदेवीको ऐतिहासिक तथा धार्मिक पृष्ठमूमिमा मानव बसोबासको लागि योग्य शहरको आधारभूत पूर्वाधार संरचना तथा भौतिक विकासको गतिमा अगाडि बढिरहेको हेटौंडा अधिराज्यका २ राष्ट्रिय राजमार्गहरु महेन्द्र राजमार्ग र त्रिभुवन राजपथको संगमस्थलमा अवस्थित छ । नेपालको संविधान २०७२ अनुसारको नयाँ संरचना अनुरुप मकवानपुर जिल्लाका दश स्थानीय तह मध्येको एक हेटौडा उपमहानगरपालिका बागमति प्रदेशको राजधानीको रुपमा अवस्थित रहेको छ । नेपालको मध्य भागमा रहेको हेटौंडालाई वि.स. २०२६ सालमा नगर पञ्चायत घोषणा गरिएको थियो । २०७१ साल मंसिर १६ गतेको नेपाल सरकारको निर्णयबाट हेटौंडा उपमहानगरपालिका स्थापना भयो ।
हेटौंडाका प्रमुख विशेषताहरुः
- देशको प्रमुख २ राजमार्ग महेन्द्र राजमार्ग तथा त्रिभुवन राजपथको संगमस्थल,
- राजधानीबाट नारायणगढ हदै २२४ कि.मि. नौबिसे दामन हुदै १३२ कि.मी. तथा राजधानी बाट जोड्ने द्रुतमार्ग हदै ७६ कि.मि को दक्षिण दूरीमा अवस्थित,
- चुरे र महाभारत पर्वतको फेदीमा अवस्थित, उष्ण तथा समशितोष्ण हावापानी,
- मकवानपुर जिल्लाको सदरमुकाम,
- देशको तेस्रो ठूलो औद्यौगिक नगर,
- भारतसंगको प्रमुख नाका बीरजन्गसंग राजधानी जोड्ने एक मात्र द्वार ।
भौगोलिक अवस्थितिः
- उचाईः समुद्र सतहबाट ३०० देखि १८६० मिटर उचाइमा अवस्थित,
- प्रशासनिक विभाजन अनुसार वडा संख्याः १९
- क्षेत्रफल २६१ वर्ग कि.मी.
सिमानाः
- पूर्व: बकैया गाउँपालिका
- पश्चिमः मनहरी र राक्सिराङ्ग गाउँपालिका
- उत्तरः मकवानपुर गढी, भिमफेदी र कैलाश गाउँपालिका
- दक्षिणः पर्सा जिल्ला र बारा जिल्ला
प्रमुख नदीहरुः
- राप्ती
- कर्रा
- सामरी
- चकरी खोला
जनसंख्याको विवरण
राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को अन्तिम प्रतिवेदन अनुसार उपमहानगरपालिका कूल जनसंख्या १,९३,५७६ र घरधुरी संख्या ४६,५६६ रहेको छ ।
राष्ट्रिय जनगणना २०७८ बमोजिम हेटौंडा उपमहानगरपालिकाको कुल घरपरिवार सङ्ख्या, कुल जनसङ्ख्या, लैङ्गिक रुपमा, औषत परिवार सङ्ख्या र जनसङ्ख्याको लैङ्गिक अनुपात वडा अनुसार | ||||||
वडा | घरपरिवार सङ्ख्या | जनसङ्ख्या | औषत परिवार सङ्ख्या | लैङ्गिक अनुपात (पुरुष प्रति 100 महिला) | ||
कुल | पुरुष | महिला | ||||
1 | 1,839 | 8,266 | 4,118 | 4,148 | 4.49 | 99.28 |
2 | 2,291 | 8,925 | 4,506 | 4,419 | 3.90 | 101.97 |
3 | 1,951 | 8,367 | 4,013 | 4,354 | 4.29 | 92.17 |
4 | 4,630 | 18,035 | 9,047 | 8,988 | 3.90 | 100.66 |
5 | 4,202 | 17,349 | 8,578 | 8,771 | 4.13 | 97.80 |
6 | 1,685 | 7,034 | 3,469 | 3,565 | 4.17 | 97.31 |
7 | 1,438 | 6,032 | 2,930 | 3,102 | 4.19 | 94.46 |
8 | 3,289 | 13,008 | 6,466 | 6,542 | 3.96 | 98.84 |
9 | 2,892 | 11,346 | 5,662 | 5,684 | 3.92 | 99.61 |
10 | 1,799 | 6,997 | 3,549 | 3,448 | 3.89 | 102.93 |
11 | 3,423 | 14,094 | 6,958 | 7,136 | 4.12 | 97.51 |
12 | 2,950 | 13,028 | 6,281 | 6,747 | 4.42 | 93.09 |
13 | 1,854 | 7,949 | 3,800 | 4,149 | 4.29 | 91.59 |
14 | 1,790 | 7,956 | 3,886 | 4,070 | 4.44 | 95.48 |
15 | 2,483 | 10,623 | 5,271 | 5,352 | 4.28 | 98.49 |
16 | 1,666 | 7,145 | 3,544 | 3,601 | 4.29 | 98.42 |
17 | 1,882 | 8,386 | 4,184 | 4,202 | 4.46 | 99.57 |
18 | 1,921 | 7,836 | 3,857 | 3,979 | 4.08 | 96.93 |
19 | 2,581 | 11,200 | 5,559 | 5,641 | 4.34 | 98.55 |
जम्मा | 46,566 | 193,576 | 95,678 | 97,898 | 4.16 | 97.73 |